“Nidhīnaṃ’vapavattāra, Yaṃ passe vajjadassinaṃ; Niggayhavādiṃmedhāviṃ, Tādisaṃ paṇḍitaṃ bhaje; Tādisaṃ bhajamānassa, Seyyo hoti na pāpiyoti”. | "Nếu thấy bậc hiền trí, Chỉ lỗi và khiển trách, Như chỉ chỗ chôn vàng Hãy thân cận người trí ! Thân cận người như vậy, Chỉ tốt hơn, không xấu." |
Kệ Pháp Cú nầy, Đức Bổn Sư đã thuyết ra khi Ngài an ngự tại Jetavana, đề cập đến Đại đức Rādha (La Đà).
Tương truyền rằng: Lúc còn ở tại gia, Đại đức trên đây vốn là một ông Bà la
môn nghèo khó, cư ngụ trong thành Sāvatthī. Vì muốn xuất gia để sống gần gũi chư
Tỳ khưu, ông ta đến chùa xin ở làm công quả, nhứt là phụ giúp chư Tăng trong các
việc lặt vặt như quét dọn cốc liêu, dưng nước rửa mặt... Tuy nhiên, chư Tăng không
nhận cho ông xuất gia, không được toại nguyện, ông trở nên ốm о gầy mòn.
Một hôm, trong lúc quán sát thế gian vào lúc sáng sớm, Đức Bổn Sư quán thấy
ông Bà la môn ấy. Để xem ông ta có đủ căn lành hay không, Ngài quán thêm nữa thì
biết ông sẽ đắc quả A La Hán. Cho nên, chiều hôm ấy, Đức Thầy ung dung bách bộ
trong vòng tịnh xá, như đi kinh hành rồi ngự ngay đến chỗ ở của ông Bà la môn và
phán hỏi rằng:
- Nầy ông Bà la môn, thường ngày làm công việc chi?
- Bạch Ngài, con làm tất cả mọi việc hộ giúp chư Tăng.
- Ông có được chư Tỳ khưu tế độ chăng?
- Bạch Ngài, về vật thực thì con được tiếp độ, nhưng chư Tăng không nhận cho
con xuất gia.
Nhân dịp nầy, Đức Bổn Sư triệu tập Tăng chúng và phán hỏi về vấn đề Bà la
môn.
- Nầy các Tỳ khưu, trong các ông, có ai nhớ ra rằng mình đã có thọ bát của ông
Bà la môn nầy chăng?
Đại đức Sāriputta đáp rằng:
- Dạ bạch Ngài, con đã nhớ ra, trong lúc con đi trì bình trong thành Rājagaha,
chính ông nầy đã đích thân để bát cúng dường đến con một vá thực phẩm. Con nhớ
rằng con đã thọ bát của ông ta.
- Nầy Sāriputta, một người hộ giúp ông như thế, không đáng được ông giải khổ
hay sao?
Nghe Đức Bổn Sư hỏi vậy, Đại đức Sāriputta vội đáp:
- Lành thay! Bạch Ngài, con sẽ tế độ ông ta.
Nói rồi, Đại đức làm lễ xuất gia cho ông Bà la môn ấy. Mỗi lần nhập chúng
trong Trai tăng đường, vị tân sư nầy phải khó khăn vất vả trong sự thọ lãnh vật thực
như cơm cháo, vì ông phải đi đến chỗ ngồi ở phía sau cùng chư Tỳ khưu. Thấy vậy,
Đại đức mới dắt ông đi du phương, một thầy một trò và nhân thể luôn kèm dạy lần
lần, nhắc nhở ông những điều nên hành và những điều phải tránh.
Là người dễ dạy, hết lòng tôn kính thầy chỉ dạy, Sư Rādha chăm chỉ hành đúng
theo huấn từ của Đại đức Sāriputta, mấy ngày sau Đại đức Rādha chứng đắc A La
Hán quả. Kế đó, Đại đức dắt Sư trở về yết kiến Đức Bổn Sư. Sau khi hai vị đệ tử đảnh
lễ và ngồi xuống, Đức Bổn Sư hỏi Đại đức những câu hàn huyên thông thường rồi
Đức Bổn Sư hỏi Đại đức rằng:
- Nầy Sāriputta! Học trò mới của ông có dễ dạy không?
- Bạch Ngài, ông ta rất mềm mỏng, dễ dạy. Ông ta không hề tỏ ra nóng giận mỗi
khi bị chỉ trích dầu là phạm lỗi nhỏ nhen chút ít.
- Này Sāriputta, nếu được những người như vậy theo xin ông tế độ, thì ông sẽ
thâu nhận bao nhiêu cho xuất gia?
Một hôm nọ, chư Tỳ khưu câu hội trong giảng đường, đưa ra luận đề như vầy:
“Tiếng đồn Đại đức Sāriputta là người biết ghi ơn và biết đền ơn. Sau khi nhớ lại sự
hỗ trợ của ông Bà la môn nghèo, dầu chỉ một vá thực phẩm, cũng chịu khó tế độ cho
ông ta xuất gia. Đại đức Rādha cũng là người giỏi chịu đựng, uốn nắn, mới gặp được
thầy khéo dạy dỗ như thế”.
Khi Đức Bổn Sư ngự đến giảng đường, nghe chư Tỳ khưu bạch lại đề tài của
cuộc luận đạo, Ngài phán rằng:
- Nầy các Tỳ khưu, không phải bây giờ mới như thế đâu, trước kia Sāriputta
cũng đã từng là người biết ghi ơn và biết đền ơn như thế rồi.
Đoạn Ngài lại dẫn tích xưa, bắt đầu đọc kệ rằng:
“Alīnacittaṃ nissāya,
Pahaṭṭhā mahatī camū;
Kosalaṃ senāsantuṭṭhaṃ,
Jīvaggāhaṃ agāhayi. Evaṃ nissaya sampanno,
Bhikkhu āraddhavīriyo;
Bhāvayaṃ kusalaṃ dhammaṃ,
Yogakkhemassa pattiyā;
Pāpuṇe anupubbena,
Sabbasaṃyojanakkhayanti. ”
“Nhờ phấn chấn tâm dẫn đầu,
Đại binh hoan hỷ phục thâu san hà.
Sanh cầm vua Kiêu Tát La,
Phá tan quân địch bắt hòa chúa tôi.
Cũng vậy phấn chấn tâm rồi,
Tỳ khưu tinh tấn trau dồi thiện duyên,
Chăm lo trì giới tham thiền,
Níp Bàn tịch tịnh chứng liền chẳng sai.
Bao nhiêu kiết sử dẳng dai,
Lần lượt cắt hết một hai chẳng còn”.
Kế đó, Đức Bổn Sư thuyết giảng rành mạch tích Bổn Sanh Phấn Chấn Tâm
(Alīnacitta Jātaka), gồm có hai phân đoạn trên đây. Trong đó, con tượng chúa độc
chiếc, đã đem con tượng con toàn sắc trắng của mình hiến tặng cho ông thợ mộc vì
nhớ ơn người đã chữa lành vết thương nơi chân, chính là Đại đức Sāriputta đây vậy.
Sau khi kể sự tích tiền thân Đại đức Sāriputta, Đức Bổn Sư lại đề cập đến Đại
đức Rādha.
- Nầy các Tỳ khưu, bất kể là Tỳ khưu nào, cũng nên noi gương dễ dạy của ông
Rādha đây mà bắt chước. Nếu được người trí thức chỉ rõ lỗi mình, không nên nóng
giận trong lúc nhận lãnh những lời dạy dỗ. Phải xem người ban huấn từ như là bậc
hướng đạo chỉ cho mình chỗ có hầm chôn giấu của cải vậy.
Pāḷi:
“Nidhīnaṃ’va pavattāraṃ,
Yaṃ passe vajjadassinaṃ;
Niggayhavādiṃ medhāviṃ,
Tādisaṃ paṇḍitaṃ bhaje;
Tādisaṃ bhajamānassa,
Seyyo hoti na pāpiyoti.”
Dịch:
"Nếu thấy bậc hiền trí, Chỉ lỗi và khiển trách, Như chỉ chỗ chôn vàng Hãy thân cận người trí ! Thân cận người như vậy, Chỉ tốt hơn, không xấu."
Bình luận